Stanisław Jerzy Lec: Poeta który Zabił SS-Mana Łopatą Kopiąc Swój Grób

//

Ten uprzejmy, starszy pan ze zdjęcia to Stanisław Jerzy Lec (a właściwie baron Stanisław Jerzy de Tusch-Letz) – jeden z najwybitniejszych poetów XX wieku oraz człowiek, który kopał swój grób. Przedstawiam wam zatem postać jeszcze kilkadziesiąt lat temu bardzo popularną – ale dziś już zapomnianą i niestety niesłusznie zakurzoną.

Człowiek, który kopał swój własny grób

Lec urodzony w 1909 we Lwowie, absolwent tamtejszej polonistyki zadebiutował już wieku 20 lat i był autorem m.in. popularnego przedwojennego satyrycznego czasopisma Szpilki, a także napisał wiele ciekawych politycznych, choć nieco lewicujących prac. Mieszkał w Warszawie, a także w Rumunii, a potem wrócił do Lwowa. W 1939 roku wojna zastała go pod okupacją radziecką i tam pisał m.in. dla czasopisma Nowe Horyzonty, a także został przyjęty do Związku Pisarzy Radzieckich Ukrainy. (zobacz też plakaty radzieckie Aliexpress)

Wszystko zmieniło się jednak, gdy Niemcy rozpoczęli operację Barbarossa, atakując swojego dawnego radzieckiego sojusznika w tytanicznych zmaganiach na froncie wschodnim. Po zajęciu Lwowa, Niemcy wywieźli go do obozu w Tarnopolu z którego próbował dwukrotnie uciec. Jego druga nieudana ucieczka w 1943 roku zakończyła się wyrokiem śmierci. Lec został wywieziony do lasu przez drużynę niesławnego Einsatztruppen SS, gdzie dostał łopatę aby wykopać swój grób. Na jego szczęście, spośród trzech esesmanów którzy go pilnowali, dwaj poszli na obiad i zostawili tylko trzeciego, najmłodszego. 34-letni wówczas pisarz kończąc kopanie grobu, postawił życie na szali – i tak nie mając nic do stracenia. Korzystając z nieuwagi Niemca, zabił swojego strażnika łopatą ciosem w szyję, przebrał się w jego mundur SS i uciekł do lasu.

Napisał potem krótki wiersz który oddaje grozę tego wydarzenia i utrzymany w jego charakterystycznym, eterycznie prostym o najbardziej eleganckim stylu:

Ten, kto wykopał swój własny grób
przygląda się uważnie
pracy grabarza,
ale nie pedantycznie:
bo on
kopie grób
lecz nie dla siebie.

(Niestety, nie udało mi się dotrzeć do oryginału po Polsku i to tylko moje tłumaczenie z rosyjskiego z tomu zebranej poezji Почти Все! Wybaczcie, jeśli nie jest dokładne – oryginał znajduje się w tomie Kain i Abel z 1961 r. Jeśli ktoś z was potrafi je zacytować w oryginalne i ma tą książeczkę, proszę o wklejenie go w komentarzu – MW.)

Udało mu się następnie dotrzeć za rosyjską linię frontu, gdzie dołączył do polskiej partyzantki komunistycznej, wspieranej przez ZSRR – Gwardii Ludowej. Brał z nią udział w regularnych działaniach, a także redagował partyzancka gazetę Żołnierz w Boju, a następnie Wolny Lud – komunizująca gazetka LWP. Walczył m.in. w Lublinie i pod Rąblowem – jednej z największych bitew partyzanckich II Wojny Światowej w której polscy i radzieccy partyzanci – proszę o wybaczenie – spuścili zasłużony wpierdol niesławnej dywizji SS Wiking, składającej się ze skandynawskich ochotników Hitlera, która miała tam olbrzymią przewagę w sprzęcie, ludziach – 900 partyzantów vs 2000 żołnierzy SS i Wehrmachtu – i wsparciu lotniczym oraz artyleryjskim. Partyzanci pokonali Niemco-Szwedów-Norwegów dzięki znakomitej koordynacji, zaskoczeniu i doskonałej współpracy. Udało się skoordynować niechętne sobie sobie oddziały AK i GL.

Blondyni z SS Wiking na froncie wschodnim – ich uśmieszek nie będzie trwał długo. Dokonali wielu mordów na Żydach, Sowietach i Polakach, tłumili też Powstanie Warszawskie. W dywizji służył m.in. Josef Mengele.

pomnik rąblów

Pomnik w miejscu bitwy – miejmy nadzieję, że żaden kanapowy geniusz właściwej wizji historii Polski nie wpadnie na pomysł aby go 'zdekomunizować’, bo byłoby to obelżywe dla ludzi którzy przelali tam krew.

Lec następnie dołączył do 1. Armii (Ludowego Wojska Polskiego Berlinga), przeszedł cały szlak bojowy i wojnę zakończył w stopniu majora. Mimo działalności partyzanckiej, niechętnie opowiadał o wojnie. Była dla niego zbyt straszna i z tego też powodu nie napisał swojej biografii, choć go do tego zachęcano.

Jak żył później?

Jako Polak żydowskiego pochodzenia, a przy okazji przedwojenny szlachcic z Kresów z tytułem barona, Lec wyjechał w roku 1950 do Izraela. Czuł się jednak Polakiem, nie wytrzymał tam długo i już po dwóch latach wrócił do kraju. Na początku władze zakazały mu pisać, ponieważ wiedziały z jakim gagatkiem mają do czynienia (to znaczy takim, który celnie punktuje głupotę piórem) i zajmował się tylko tłumaczeniami – był poliglotą. Wkrótce jednak zakaz cofnięto (a właściwie to na fali odwilży po śmierci Stalina w 1957 roku) i zaczął publikować swoje prace, które zyskały od razu olbrzymią popularność.

Twórczość

Lec jest uważany za najważniejszego aforystę XX wieku, a jego prace były tłumaczone na 14 języków. Jeżeli jeszcze nie mieliście okazji poznać jego aforyzmów, przeczytajcie kilka z nich. Są niezwykłe i ociekają inteligentną, ale gorzką ironią na temat kondycji człowieka i jego natury, które są tak subtelnie napisane, że wydają się być jednocześnie optymistyczne i optymistyczne. Lec na nic się nie skarży – zdaje tylko relację z punktu widzenia człowieka, który przetrwał obóz zagłady, patrzył złu prosto w oczy i stał nad własnym grobem. Tematem jego prac były m.in. demagogia, polityczny oportunizm, wszechobecna głupota i tępy populizm  – czyli nic się nie zmieniło od tamtych czasów. Ale sięgał też po lżejsze tematy, takie jak seks albo życiowe przyjemności. To prawdziwe mistrzostwo pióra. Oto kilka jego aforyzmów:

  • Biedny, kto gwiazd nie widzi bez uderzenia w zęby.
  • Czy hasła na sztandarze są trwałe, okazuje się w praniu.
  • Kto wypływa na fali, może ukryć, że ma mokro w portkach.
  • Ludzie byli dawniej bliżsi sobie. Musieli. Broń nie niosła daleko.
  • Czy jest obowiązkiem człowieka, gdy znajdzie w sobie coś wartościowego, donieść o tym do najbliższego posterunku milicji?
  • Łatwiej patrzeć nieraz w oczy śmierci niż w ludzkie.
  • Gdy żona mówi do ciebie: „Ty diable z rogami” – nie przejmuj się tym diabłem, ale zastanów się nad tymi rogami.
  • Małżeństwo jest instytucją. Więc czy nie za mało pracowników?
  • Młotem możesz człowieka zabić i sierpem możesz człowieka zabić. A co dopiero młotem i sierpem.
  • Można zmienić wiarę, nie zmieniając Boga. I odwrotnie.
  • Myślę, że jestem.
  • Gorszy od „kultu jednostki” jest „kult zera”.
  • I ja mam chwile filozoficznej zadumy. Staję sobie na moście nad Wisłą, od czasu do czasu spluwam na fale i myślę przy tym: „Panta rhei”.
  • I Judasze nauczyli się nosić krzyże.
  • I po niektórych oklaskach należałoby umyć ręce.
  • „Nie drażnić lwa!” – „Dlaczego?” – zapytałem dozorcy. – „Dostaje biegunki” – odrzekł.
  • Nie należy nudy rozpraszać siłami policyjnymi.
  • Nie pytaj Boga o drogę do nieba, bo wskaże ci najtrudniejszą.
  • O, szczęśliwe czasy, gdy idzie się pod mur tylko dla siusiania.
  • Odkrycie Ameryki nie jest zasługą Amerykanów. Wstyd!
  • Otyli żyją krócej. Ale jedzą dłużej.
  • Podrzuć własne marzenia swoim wrogom, może zginą przy ich realizacji.
  • „Pogrożę mu tylko palcem” – rzekł, kładąc go na cynglu.
  • Rasiści! Nie dopuszczają czarnych myśli.
  • Sumienie miał czyste. Nieużywane.
  • Twórzcie o sobie mity, bogowie nie zaczynali inaczej.
  • Wszyscy chcą naszego dobra. Nie dajcie go sobie zabrać.
  • Wyrwa po człowieku może być maleńka, np. kalibru 7 mm.
  • Żądamy ośmiogodzinnego dnia myślenia!

(Całe „Myśli Nieuczesane” zainteresowani znajdą w całości na polskiej Wikipedii)

Lec był tłumaczony zarówno na zachodzie, jak i w Związku Radzieckim i był szalenie popularny na świecie w latach 50 i 60. Nazywano go „ostatnim klasykiem aforyzmu” i „geniuszem metafory satyrycznej”. Podczas XVII sesji ONZ w 1962 roku, delegat Stanów Zjednoczonych Edlay Stevenson, zacytował jedną z fraszek Leca, ale niepoprawnie, zmieniając nieco jej treść.  W odpowiedzi, ówczesny sekretarz generalny ONZ, birmańczyk U Thant, nie mógł się powstrzymać, włączył  swój mikrofon i poprawił Amerykanina, podając prawidłową wersję aforyzmu, pochodzącego z wyżej wymienionego tomu.

Chorował na raka i zmarł przedwcześnie w wieku 57 lat. Stanisław Jerzy Lec jest pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach i mimo że, jak widać także powyżej, punktował także władzę socjalistyczną, otrzymał oficjalny państwowy pogrzeb za zasługi. Szkoda, że dziś się o nim nie pamięta – bo jego twórczość jest aktualna jak nigdy. Na grobie widnieje jego aforyzm: Niełatwo jest żyć po śmierci. Czasem trzeba na to stracić całe życie.

Dodaj komentarz

Your email address will not be published.

odkrywca skarbu wikingów
Poprzedni artykuł

Anglik odkrył detektorem metalu największy skarb wikingów i dostanie £2m

zlodziej
Następny artykuł

Religijny złodziej modli się przed włamaniem do sklepu